Ne zaman memleketim Merzifon’a gitsem, Merzifon Anadolu (Anatolia) Kolejinden kalan binaları gezer, zamanın ruhunu anlamaya çalışırım. O dönemde her kademede verilen bilimsel eğitimi düşünürüm. Merzifon’da Amerikalı misyonerler tarafından, 1887 yılında kurulmuş, Merzifon Anadolu (Anatolia) Koleji. Eğitim kurumunun bünyesinde bölgenin en büyük kütüphanesinin ve Johannes (Hovhannes) Jacob Manissadjian tarafından kurulmuş Osmanlı topraklarındaki en büyük Tabiat Tarihi müzesinin olmasının yanı sıra Arakel Garabet Sivaslıyan, 6.5 inch’lik teleskobu ile kuyruklu yıldızlar ve güneş lekeleri üzerinde gözlem yapmış sonuçlarını yayımlamış ve bir astronomi kitabı yazmış. https://danyalasik.wordpress.com/2017/05/21/merzifon-anadolu-koleji-anatolia-college/

Örneğini verdiğim iki bilim insanı gibi bilim insanları da Kolej’de görev yapmışlar. Her ne kadar bir bilim insanı olmasa da, adından söz ettirecek biri de 1896 tarihinden itibaren 18 yıl süre ile Merzifon Anadolu (Anatolia) Kolejinde aşçılık yapmış Boğos usta, yani Boğos Piranyan.

Boğos ustanın yaşamı hakkında fazla bir bilgi bulamadım. Ancak, 1914 yılında yazdığı Yeni Aşçı (Nor Khoharar) adlı yemek kitabı ile adından söz ettiriyor. 1915 tehcir kararı ile birlikte akıbeti bilinmiyor. Yemek kitabı, 1914 Merzifon’unda Hagop Sırabyan’ın sahip olduğu Anatolia matbaasında basılmış.

Merzifon; tarım ve dokumacılık sektörleri ve bünyesinde bulunan Anatolia kolejinin eğitim ve üretim birimleri, Hagop Sırabyan’ın matbaası ve Dildilian kardeşlerin fotoğraf stüdyosu ile o yıllarda bölgenin merkezi olup, Samsun’a kadar geniş bir hinterlandı etkilemiş.

Boğos Piranyan’ın Yeni Aşçı adlı kitabı, Ermenice yazılmış. Takuhi Tovmasyan tarafından Türkçe’ye çevrilmiş ve ”Aşçının Kitabı” adıyla, 2008 yılında, Aras Yayıncılık tarafından yayımlanmış. Kendi Ermeni olmasına rağmen, kitabın herhangi bir yerinde Ermenilere ait bir vurgulama yapılmamış. Boğos Piranyan’ın Yeni Aşçı başlıklı 96 sayfalık bu kitabında, 243 tarif ”yemekler”, ”tatlılar” ve ”turşular” olmak üzere, üç başlık altında toplanmış. Yemek tarifleri genel olarak anlatıldıktan sonra 300 kişilik ölçülerde verilmiş. Demek oluyorki, Boğos usta, Anatolia kolejinde günlük 300 kişi için yemek yapıyormuş. Yemek adları ve tarifleri, Türkiye’de yaşayan insanların bildikleri yemek ve tarifler. Bir kısmı Merzifon ve yöresinde evlerde sıkça yapılanlar, Gaziantep yöresine ait içli köfte tarifi, İzmir köftesi, Halep (Osmanlı toprağı) köftesi gibi tarifler yöre dışından. Bir de elmalı pie (pay), donut (doğnat), pandispanya, turta gibi yabancı ülkelere ait olanlar var.

Yemekler bölümünde; çorbalar, bastılar, kebaplar, köfteler, pilavlar, makarnalar, musakkalar, fırında (yapılanlar), dolmalar, hamur işleri, çeşitlemeler, balık çeşitleri başlıkları altında 159 tarif bulunuyor.

Tatlılar bölümünde; soslar, reçeller, ezmeler (marmelatlar), şuruplar, kek, dondurma vs, başlıkları altında 67 tarif veriliyor.

Turşular bölümünde ise; 17 turşu tarifi yer almış.

Osmanlı devletinde, 1900 lü yıllarda, yukarıda belirtilen çalışmalar, tesisler ve yayımlanan yayınlar memleketim Merzifon’un önemini bir kez daha ortaya koyuyor.

Bir başka yazımda buluşmak üzere, esen kalın sevgili dostlar.