T.C. Ziraat Bankasının geçmişi, Osmanlı’da iki kez sadrazamlık (başbakanlık) yapmış Mithat Paşa’nın, Niş ve Tuna valilikleri sırasında, çiftçi ve köylüyü tefecilerin elinden kurtarmak amacıyla, 1863 yılı ve sonrasında kurduğu Memleket Menafi (menfaat) Sandıklarına dayanır. Memleket Menafi Sandıkları sandık emini olarak 4 kişinin birlikte açabildikleri, içinde para, çek ve senet gibi değerli kâğıtların saklandığı, üzerleri çelik çemberlerle sağlamlaştırılmış ahşaptan gerçek sandıklardı. Bu sandıklardaki para, sandık eminlerinin ortak imzasıyla, çiftçiye kredi olarak veriliyormuş. Bunlardan biri, müzede sergilenmektedir. Menafi Sandıklarının yetersiz kaldığı dönemde, Osmanlı, mevcut yapıyı modern bir finans sistemine yani Ziraat Bankasına dönüştürmüş.

Alaeddin Keykubat’ın Sol Uç Beylerbeyi olan Seyfeddin Kızıl Bey, Ankara’da kendi adına cami, medrese ve türbeden oluşan bir külliye yaptırmış. Osmanlı dönemindeki bu külliyenin bulunduğu bölgenin adı Kızılbey’miş. Türkiye Cumhuriyetinin ilk yıllarında T.C. Ziraat Bankası Genel Müdürlüğü için, virane durumundaki Kızılbey külliyesinin bulunduğu yer seçilmiş. İtalyan mimar Guilio Mongeri tarafından projesi hazırlanan T.C. Ziraat Bankası Genel Müdürlük binası 1925-1929 yılları arasında yapılmış ve hizmet vermeye başlamış. Bina, Türkiye Cumhuriyetinin Birinci Ulusal Mimarlık yapı örneklerinden biridir. Bodrum üzeri iki kat, bu katlar arasında, alçak tavanlı asma kat ve çatı katından oluşmaktadır. Babam 1954-1987 yılları arasında Genel Müdürlüğün çeşitli birimlerinde çalıştı. Ben de, 1975-1983 yılları arasında T.C. Ziraat Bankası Genel Müdürlüğünde çalıştım. 1982 yılında Genel Müdür danışmanı iken, odam asma katta bulunuyordu.

Önceleri, Genel Müdürlük binasının ana kapıdan girildikten sonraki orta hol bölümü, bankanın Merkez Müdürlüğü (şube) olarak hizmet veriyordu. Daha sonra, buradaki söz konusu şube, T.C. Merkez Bankası tarafına yapılan yeni yerine taşınınca, boşalan bu yere bir bankacılık müzesi açılması fikri benimsendi. Gerek Genel Müdürlük ve gerekse şubelerden toplanan eşyalarla müze düzenlemesi yapıldı ve 1981 yılında ziyarete açıldı. İlk ziyaretim açılışında oldu. O tarihte müzeye giriş, tarihi binanın ana kapısından yapılıyordu. Şimdi, A.B.D. başkanı Abraham Lincoln’un Washington’daki heykelinden örnek alınarak yapılmış bankanın kurucusu Mithat Paşa’nın heykelinin önünden geçen ve Opera tarafından açılan koridorla, müzeye giriş yapılıyor. Kafeteryayı geçtikten sonra, bodrum kattaki ana kasa ve kiralık kasalar dairesinden bir üst kata çıkılıyor. Üst kat, banka binasının zemin katı olup, Merkez Müdürlüğünden boşalan bu yer, Şeref salonu adıyla, Ziraat Bankacılık müzesi olarak hizmet veriyor.

Bodrum katta bulunan Ana Kasa dairesinde Fransız Fichet firmasının yerleştirdiği kasa, dairenin ortasında yer alıyor. Dört dış kenarı koridor ve köşelerde bulunan aynalardan, kasanın dört bir tarafını kontrol etmek mümkün. Bu katta, T.C. Ziraat Bankasının, amblemleri, sanat koleksiyonunun dijital gösterimi, 1960-1970 yılları arasında, Bankanın sponsorluğunda yapılan radyo programlarının sunumu yapılmakta, Bankanın tarihi Genel Müdürlük binasının yanı sıra Adana, Aydın, Kütahya ve Manisa şube binalarının maketleri sergilenmekte, tarihi bina ve mimar Guilio Mongeri hakkında bilgi verilmektedir. Kiralık kasalar bölümünde, önceden burada bir kasa içinde saklanan, eski Başbakan Adnan Menderes’e ait tabancalar ve gözlükler de sergilenmektedir.

Zemin katta, Mithat Paşa’nın Memleket Sandıklarının kurulmasına dair Sadaret (Başbakanlık) makamına yazdığı mektupların yanı sıra 1863 yılına ait bir Memleket Sandığı, 1889 yılına ait yevmiye defteri, kasa defterleri, mühürler, kefaletnameler, tasarruf cüzdan örnekleri sergilenmektedir. Ayrıca bu katta, bankada kullanılan daktilo, hassas altın teraziler, hesap makinaları, esham ve tahvilat senetleri, çek defterleri ve kumbaralar görülmektedir. Çocukluğumda bana, T.C. Ziraat Bankasının bordo renkli kitap şeklindeki kumbarası alınmıştı.

Tavanı vitrayla süslü bu katta iki eşya daha sergilenmektedir. Biri, Merkez Müdürlüğü döneminde gelen müşterilerin oturmaları için meşeden yapılmış yuvarlak oturma yeri, diğeri de buzlu camla dörde bölünmüş yazı masası. Ben, T.C. Ziraat Bankası üniversite öğrenci burs dilekçemi bu masa üzerinde yazmıştım.

T.C. Ziraat Bankasının tarihinin yanı sıra Türkiye Cumhuriyetinin bankacılık tarihini yansıtması bakımından önemli bir müze. Mutlak görülmesi gereken yerlerden biri.

Bir başka yazıda buluşmak üzere, esen kalın sevgili dostlar.

GÖRSELLER: https://photos.app.goo.gl/CKjxviYRqcBpWTFH9