Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi’nden sınıf arkadaşım Prof. Dr. Hasan Çelik İskilip ve Merzifon’daki bağlarda bulunan yerel üzüm çeşitlerle ilgili bir katalog çalışması için gideceğini söyleyince, heyecanlandım ve yola çıktım. Amaç; yerel üzüm çeşitlerinin kaybolmasını önlemek, bulundukları alanda görüntülemek, fiziksel özelliklerini tespit etmek ve her bir örnek çeşide koleksiyon bahçesinde yer vermek. Üzüm çeşitleri; genellikle salkımın şekline, danenin rengine ve şekline göre adlandırılır. Örneğin; salkımın şekli tilki kuyruğuna benzetildiği için, üzümün adına Tilki Kuyruğu denilmiş.

İskilip Tarım İlçe Müdürlüğünde Hasan Çelik ve Mehmet Emin Aslan’la buluştuk. Ben ve Mehmet Emin Aslan, üzüm salkımlarının fotoğraflarının çekilmesinde, asma yaprak örneklerinin alınıp itinayla zarfların içine yerleştirilmesinde, üzüm salkım örneklerinin alınmasında ve bunlarla ilgili kayıtların tutulmasında yardımcı olacaktık. İskilip’te, bağcılığın duayeni Osman Çakır rehberlik yaptı.

İskilip’te asıl hedef Çatalkara üzüm çeşidiydi. Çatalkara denilince, Bedri Rahmi Eyüpoğlu’ndan bahsetmemek olmaz. Bedri Rahmi; ressam, yazar ve şair. Paris’te resim öğreniminin ardından Türkiye’ye dönmüş ve gravür, seramik, vitray, mozaik, heykel ve resim alanında eserler vermiş. Yaşamının iki haftalık bölümü İskilip’te geçmiş ve bu durum han avluları, halay çekenler, çocuk emziren kadınlar, saz çalan aşıklar temalarıyla resmine de yansımış. Çatalkara üzüm çeşidi ile de İskilip’te tanışmış. Bedri Rahmi, Eren Eyüpoğlu ile evli iken, Mari’ye aşık olmuş ve kısa bir süre sonra, Mari’yi hastalık nedeniyle kaybetmiş. İşte onun için yazdığı şiir;
Karadutum, çatalkaram, çingenem
Nar tanem, nur tanem, bir tanem
Dizeleriyle başlıyor.
Ana daldan ayrılan sap ikiye ayrılıyor (çatallanıyor) ve iki salkım oluşturuyor. Bu nedenle de adı Çatalkara.

İskilip’te bulunan diğer yerli çeşitler; İskilip Karası, Sapı Uzun ve Bağözü vadisinde bulunan Kokulu Sapı Uzun.

İskilip’ten sonra Merzifon’a geçtik. Merzifon Karamustafapaşa (Narince, Marınca) köyünde Mustafa Apaydın bize rehberlik yaptı. Aşağı Eşme Deresi mevkiinde Tilki Kuyruğu çeşidini bulduk. Ukrayna gezim sırasında, Shabo (Aşağı Bağ) şarap firmasının koleksiyon bahçesinde de Tilki Kuyruğuna rastlamıştım. Oradaki adı Tilki Kuyruk idi. Merzifon’da Tayyar Öztürk’ün bağında da bütün özellikleri ile Tilki Kuyruğu bulunuyor.

Bir sonraki durak, Merzifon’un Nazır mevkiinde bulunan Turhan ve Erhan Özçanakların (baba-oğul) bağıydı. Bu bağda ağırlıklı olarak, yerli çeşit Merzifon Karası olmakla birlikte, Gül Üzümüne de rastladık.

Sonraki durağımız, Karatepe köyünde Rumi Erikçi’nin bağıydı. Rumi Erikçi, 30 yıl İtalya’da çalışıp emekli olduktan sonra köyüne dönmüş ve beraberinde Marzemino çubukları getirmiş ve evinin altında küçük bir Marzemino bağı oluşturmuş. Marzemino, İtalya’nın kuzeyinde Trento kentinin bulunduğu bölgede yetiştirilen bir çeşit. Rumi Erikçi; gelecekte, bağını genişletmeyi planlıyor.

Son durağımız, Sarıköy’de Tayyar Öztürk’ün bağıydı. Bu bağ da, ağırlıklı olarak, Merzifon Karasından oluşuyor. Ama, bağ içinde içinde Syrah (Şiraz olarak da bilinir), Red Globe, Tilki Kuyruğu çeşitleri de bulunuyor.

Çocukluğumdan bildiğim iki çeşit daha var. Horoz İbiği ve Patlak Kara. Ama maalesef, ne bulabildik, ne de bir bilene rastladık.

Yerli çeşitlerle ilgili katalog çalışması arkadaşım Prof Dr. Hasan Çelik tarafından sürdürülüyor.

Bir başka yazımda buluşmak üzere, esen kalın sevgili dostlar.

GÖRSELLER: https://photos.app.goo.gl/dEsTLwTQfU9NWwAHA