Nikos Kazancakis adıyla ilk tanışmam, ”Zorba The Greek” filmi ile olmuştu, 1970 yılında üniversite öğrencisiyken.. Siyah-beyaz bir filmdi, İngiliz-Yunan ortak yapımı. Yine bu filmde, ilk kez sirtaki dansını görmüştüm. Bu filmde tanıdığım iki kişi vardı, oyuncular Anthony Quinn ve Alan Bates. Filmi beğenmemiştim, genelde. Müzik, Mikis Theodorakis’indi. Nikos Kazancakis’i tanıdıkça filmdeki hayata ve inanca dair ince mesajlarının farkına vardım. Kazancakis, Alexis Zorba ile Peloponnes (Mora) yarımadasının orta parmağında bulunan Stoupa adlı sahil kasabasında tanışmış. Zorba’nın ölümünü öğrendikten sonra yazmış romanını. Zorba adı, Yunanca’da bulunmuyor. Muhtemelen, Türkçe zor kelimesinden türetilmiş olabilir. Haksızlığa, üzüntüye ve sevince dansıyla cevap veren, ruhundaki fırtınaları bu yolla yatıştıran, baş kaldırdıkça özgürleşen bir insanın öyküsüdür. Filmdeki Zorba (Anthony Quinn) ile Basil’in (Alan Bates) sirtaki sahnesi, Hanya’da Stavros plajında çekilmiş. https://youtu.be/zkk6mFg90bE

Daha sonra Kazancakis adıyla sık karşılaşmaya başladım. Cem yayınevinin yayımladığı Günaha Son Çağrı ”The Last Temptation (of Christ)” adlı romanını, 6 Mart 1989 tarihinde almışım, kütüphaneme. Hz. İsa’nın hayatını, kendi penceresinden romanlaştırmıştı, Kazancakis. 1988 de filmi yapıldı, romanın. Zamanının radikal bir filmiydi. ” Bu kitabı yazmamın nedeni, mücadele eden insana ulu bir örnek vermek isteyişimdir; acıdan, günaha çağrılardan veya ölümden korkmamasını göstermek istiyorum ona….Bu kitap, bir hayat hikayesi değildir, mücadele eden herkesin itirafıdır. Yayınlamakla ödevimi yerine getirdim, alabildiğine mücadele eden, hayatta çok acı çekmiş, büyük ümitleri olan birinin ödevini.” diye yazmıştır. https://youtu.be/n7DGNxiVFhw

Yaşam felsefesini, düşünce tarzını ele aldığı 1927 yılındaki eseri Çileci ya da Tanrının Kurtarıcıları (Askitiki), bir denemedir. Friederich Nietszche, Marksizm, Hristiyanlık, Budizm ve Zorba’nın karışık olduğu bir dünya görüşü. ”Koşmaktayız. Ama duramayız yine de, ölmeye koştuğumuzu bilsek bile. Koşarız”. Bu kitabında, kendi yaşam felsefesini anlatan sözler, Kandiye’deki mezar taşında yer almaktadır. ”Hiçbir şey ummuyorum. Hiçbir şeyden korkmuyorum. Özgürüm.”

Yunanlı yazar, şair ve düşün adamlarından biri olan Nikos Kazancakis; 18 Şubat 1883 tarihinde, Girit’in Kandiye kentinde, bir Osmanlı vatandaşı olarak dünyaya gelmiş. 1906 yılında, Atina’da hukuk okumuş. Asya ve Avrupa’yı dolaşırken gezi yazıları yazmaya başlamış. Homeros’un Odysseia’sının devamı niteliğinde, şiirsel çalışması var. Öyküler, oyunlar yazmış. Politikaya girmiş ve II. Dünya savaşı sonrası bakanlık yapmış.  Dini-felsefi denemeleri var. Sadece Zorba’da değil, bütün romanlarındaki karakterleri, kendi iç dünyasını yansıtıyor. Sürekli bir arayış. Dini inanç bağlamında Hristiyanlık ve Budizm, çağdaş İsa, Marksizm arayışları, özgünlük ve özgürlük. Nobel Edebiyat ödülünü Albert Camus’ya kaptırmış. En çok etkilendiği kişi Alexis Zorba’dır. Onun için, ”Korkmamayı, yaşamı sevmeyi ve ayakta durabilmeyi bana o öğretmişti” diyor, çağdaş Yunan Edebiyatının yazarı. Yazdıklarından dolayı, Kilise tarafından aforoz edilmiş. 26 Ekim 1957 yılında Almanya’nın Freiburg kentinde yaşama veda ediyor. Doğduğu yer olan Kandiye’yi çevreleyen Venedik surları üzerinde Martinengo burcundaki mezarında yatıyor. Mezarı; mütevazi, taş bloklarında oluşturulmuş, dikdörtgen biçiminde.

Baş taşının ön yüzünde taşın içine gömülü metalden bir plaket var. Plaketin ortasında bir kalp üzerinde, ağzında zeytin dalı bulunan bir güvercin figürü işlenmiş. Plakete çeşitli dillerde ”Barış” kelimesi yazılmış. Kalp çukurunun olduğu yerde, Türkçe barış yerine ”Barışıklık” yazısı göze çarpıyor. Herhalde bir çeviri hatası olsa gerek.

Baş taşının arka yüzünde, taşa kazınmış ”Hiçbir şey ummuyorum. Hiçbir şeyden korkmuyorum. Özgürüm.” ifadesi yer alıyor. Biraz ileride, aynı özellikte biraz daha küçük, eşi Eleni Kazancakis’in mezarı bulunuyor.

1970 yılında tanıdığım Nikos Kazancakis’in mezarını ziyaret ettiğimde, büyük ustaya karşı olan şükran duygularımı ifade fırsatı bulmaktan, mutluyum.

GÖRSELLER:https://photos.app.goo.gl/MW9sDema9U2afHjb6