EL-KUDS (ARAPÇA) YA DA BİZİM İFADEMİZLE KUDÜS KUTSAL ANLAMINA GELMEKTEDİR. İBRANİCE YERUŞALEM VE İNGİLİZCE JERUSALEM BARIŞ ŞEHRİ DEMEKMİŞ. AMA BARIŞIN HER AN BOZULABİLECEĞİ DE BİR KENT.

KUDÜS, ÜÇ SEMAVİ (TEK TANRILI) DİNİN KUTSAL SAYDIĞI, KUTSAL MEKANLARIN BİR SARMAL, BİR LABİRENT GİBİ İÇ İÇE OLDUĞU, EZAN, ÇAN VE ŞOFAR SESLERİNİN BİRBİRİNE KARIŞTIĞI BİR KENT.

ESKİ AHİT, MEZMURLAR BÖLÜMÜ MEZMUR 137.5:

EĞER SENİ UNUTURSAM,EY YERUŞALEM,                                                                                               SAĞ ELİM HÜNERİNİ UNUTSUN.                                                                                                                 EĞER SENİ ANMAZSAM,                                                                                                                                 EĞER YERUŞALEM’İ BAŞ SEVİNCİMDEN ÜSTÜN TUTMAZSAM,                                                       DİLİM DAMAĞIMA YAPIŞSIN.

YENİ AHİT, GOSPEL MATHEW (MATTA) 23.37:

EY YERUŞALEM! PEYGAMBERLERİ ÖLDÜREN VE KENDİSİNE GÖNDERİLENLERİ TAŞLAYAN YERUŞALEM!                                                                                                                      TAVUK, YAVRULARINI KANATLARI ALTINA NASIL TOPLARSA, BEN DE SENİN ÇOCUKLARINI KAÇ KERE ÖYLE TOPLAMAK İSTEDİM VE SİZ İSTEMEDİNİZ.

HZ. MUHAMMED’İN HADİSİ: EY KUDÜS, ALLAH’IN SEÇTİĞİ TOPRAK VE ONUN KULLARININ VATANI, SENİN DUVARLARINDAN DÜNYA, DÜNYA OLDU.                                  EY KUDÜS, SANA DOĞRU İNEN ÇİY, BÜTÜN HASTALIKLARI İYİ EDİYOR, ÇÜNKÜ GELDİĞİ YER CENNET BAHÇELERİ.

HZ. DAVUT’UN İLK YERLEŞTİĞİ YER, MEZARI DA BURADA. OĞLU HZ. SÜLEYMAN TARAFINDAN YAPTIRILAN, AHİT SANDIĞININ DA SAKLANDIĞI SÜLEYMAN TAPINAĞINDAN KALAN AĞLAMA DUVARI, HZ. İSA’NIN HÜKÜM GİYDİĞİ YERDEN ÇARMIHA GERİLDİĞİ GOLGOTHA (KURUKAFA) TEPESİNE KADAR, OMUZUNDA ÇARMIHI TAŞIDIĞI ÇİLE YOLU VİA DOLOROSA, ÇARMIHA GERİLDİĞİ YERDEKİ SEPULCHRE KİLİSESİ (KIYAMET KİLİSESİ), MÜSLÜMANLARIN İLK KIBLESİ (M.S.610) KUBBETÜSSAHRA (DOME OF THE ROCK) VE AYNI AVLUDA MESCİD-İ AKSA. BÜTÜN BU KUTSAL MEKÂNLAR İÇ İÇE.

KUDÜS, BİRAZ MARDİN. TAŞ BİNALAR, TAŞ SOKAKLAR, GALERİLER, GEÇİTLER. SOKAKLARDA KOLLARINIZI İKİ YANA AÇIN, NEREDEYSE İKİ TARAFTAKİ BİNALARA DOKUNACAKSINIZ. ASURLULARIN, MISIRLILARIN, ROMALILARIN, HAÇLILARIN, SELAHADDİN EYYUBİ’NİN, BİZANSLILARIN, OSMANLILARIN VE İNGİLİZLERİN DOLAŞTIKLARI BU SOKAKLARDA, O GÜNLERİ HİSSEDEREK DOLAŞIYORUM. HZ. SÜLEYMAN İLE DUVARCI USTASI HİRAM’A, AHİT SANDIĞININ SAKLANACAĞI TAPINAĞIN PLANLARI ÜZERİNE KONUŞURLARKEN RASTLIYORUM. VİA DOLOROSA’DA HZ. İSA BAŞINDA DİKENLİ TACI, OMUZUNDAKİ ÇARMIHIN ALTINDA EZİLEREK YÜZÜ GÖZÜ KAN İÇİNDE AĞIR AĞIR ÖNÜMDEN GEÇİYOR. CARDO MAXİMUS CADDESİNDE ROMA VATANDAŞLARI İKİLİ ÜÇLÜ GRUPLAR HALİNDE VALİ PİLATUS’A GİDERLERKEN, ROMA ASKERLERİ DEVRİYE GEZİYORLAR. HZ. DAVUT’U SARAYININ PENCERESİNDEN, KARŞI EVDE BANYO YAPMAKTA OLAN, URİAH’IN KARISI BATHSHEBA’YI SEYREDERKEN YAKALIYORUM, ELİNDE LİR’İ İLE. ŞÖVALYELER, ÜSTLERİNDEKİ HAÇ İŞARETLİ PELERİNLERİNİ SAVURA SAVURA SURLARA KOŞTURUYORLAR, SELAHADDİN’İN ASKERLERİNE KARŞI ŞEHRİ SAVUNMAK İÇİN. TAM BU SIRADA İSLAM HALİFESİ HZ. ÖMER YAYA, YEDEĞİNDE BİR DEVE İLE KENTE GİRİYOR. OSMANLI’NIN USTALARI, DUVAR (SUR) VE ÇEŞME İNŞAATLARINA BAŞLAMIŞLAR BİLE. CEMAL PAŞA VE FALİH RIFKI, ZEYTİNDAĞINDA, KARARGÂH BİNASININ ÖNÜNDE GÖZLERİNİ KISARAK BU ESKİ KENTE BAKIYORLAR, GELECEĞİ DAHA İYİ GÖREBİLMEK İÇİN.

MÜSLÜMAN (ARAP), HRİSTİYAN, YAHUDİ VE ERMENİ MAHALLELERİNDEN OLUŞAN ESKİ KUDÜS’ÜN ETRAFINI 4 KM.LİK BİR DUVARLA (SUR) ÇEVİRMİŞ KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN. SURLARDA; KUZEYDE HEROD VE ŞAM KAPILARI, BATIDA YENİ KAPI VE YAFA KAPISI, GÜNEYDE SİON VE DUNG KAPILARI. DOĞUDA İSE ALTIN VE ASLANLI KAPI BULUNMAKTA. EN GÖRKEMLİ KAPI ŞAM KAPISI. ALTIN KAPI YEHOŞAVAT VADİSİNE AÇILIYOR. BU VADİ, TAPINAK DAĞI (KUDÜS) İLE ZEYTİN DAĞI ARASINDA. HZ. İSA İLK KEZ ALTIN KAPIDAN KUDÜS’E GİRİYOR. KAPIYI ÖREREK KAPATMIŞLAR TA Kİ HZ. İSA YENİDEN GELENE KADAR. BU VADİ TÜM ULUSLARIN KIYAMET GÜNÜNDE YARGILANACAĞI YER.

ZEYTİNDAĞI, FALİH RIFKI ATAY’IN YAZDIĞI BİR ESER. KENDİSİ CEMAL PAŞA’NIN KARARGÂHINDA GÖREVLİ GENÇ BİR SUBAY. 1915-1918 YILLARINDAKİ GÖZLEMLERİNİ VE DÜŞÜNCELERİNİ BU KİTABINDA DİLE GETİRMİŞ. ALMAN MİSAFİRHANESİ OLARAK YAPILAN CEMAL PAŞA’NIN KARARGÂH BİNASI, ŞİMDİLERDE DEVLET HASTANESİ.

ZEYTİN DAĞI’NIN YEHOŞAVAT VADİSİ ETEKLERİ, GETHSEMANİ BAHÇELERİ. HZ. İSA’NIN, HAVARİSİ YAHUDA İSKARYOT TARAFINDAN ROMALILARA YAKALATTIRILDIĞI YER, 2000 YILLIK ZEYTİN AĞAÇLARI VAR, BURAYA YAPILAN KİLİSENİN ETRAFINDA.

BİZ YİNE SUR İÇİNE DÖNELİM. HZ. İSA’NIN ÖLÜM CEZASINA ÇARPTIRILDIĞI YERE, BİR KİLİSE YAPILMIŞ (CONDEMNATİON CHAPEL). MÜSLÜMAN MAHALLESİNDE BULUNAN BU KİLİSEDEN, İNFAZIN GERÇEKLEŞTİRİLDİĞİ HRİSTİYAN MAHALLESİNDE BULUNAN GOLGOTHA TEPESİNE KADAR OLAN ÇİLE YOLUNUN ADI VİA DOLOROSA. VİA DOLOROSA SOKAĞININ ÜZERİNDE İŞARETLENMİŞ 9 ADET İSTASYON (NOKTA) VAR. HER BİRİNDE HZ. İSA İLE İLGİLİ BİR OLAY OLMUŞ. HÜKÜM GİYMİŞ, KAMÇILANMIŞ, DİKENLİ TAÇ TAKILMIŞ, ANNESİ İLE KARŞILAŞMIŞ, YERE DÜŞMÜŞ. GENÇ BİR ADAM HAÇI TAŞIMASINA YARDIM ETMİŞ. HACILAR SIRTLARINDA SEMBOLİK ÇARMIHLARI TAŞIRLARKEN, HER İSTASYONDAKİ SÖZ KONUSU OLAYLARI DUALAR EŞLİĞİNDE SEMBOLİK OLARAK YAŞIYORLAR. BU YOLCULUK, İNFAZIN GERÇEKLEŞTİRİLDİĞİ DÜŞÜNÜLEN YERE YAPILAN KIYAMET KİLİSESİNDE SON BULUYOR.

VİA DOLOROSA’DAN KUBBETUSSAHRA VE AĞLAMA DUVARINA GİTMEK İÇİN, KİMİ YERDE PASAJ, KİMİ YERDE ARCADE KUDÜS’ÜN TAŞTAN DAR SOKAKLARINA DALDIK, REHBERİMİZ RUTİ’NİN PEŞİNDEN.

GÜVENLİKTEN GEÇTİKTEN SONRA, YAHUDİLERİN EN KUTSAL YERİ, AĞLAMA DUVARI İŞTE KARŞIMDA. YAHUDİLERİN, GÖÇEBELİKTEN YERLEŞİK DÜZENE GEÇMEYE BAŞLADIKLARI BU DÖNEMDE, BERABERLERİNDE TAŞIDIKLARI AHİT SANDIĞININ MUHAFAZASI İÇİN, HZ. DAVUT BİR BİNA YAPILMASINI İSTER, AMA GERÇEKLEŞTİREMEDEN ÖLÜR. OĞLU HZ. SÜLEYMAN, DUVARCI USTASI SAYDALI HİRAM’A BU BİNAYI YAPTIRIR (M.Ö.950). ADI SÜLEYMAN TAPINAĞI. TAPINAK; ÖNCE BABİLLİLER TARAFINDAN YIKILIR VE YAHUDİLER, İLK SÜRGÜNÜ YAŞARLAR. GERİ DÖNDÜKLERİNDE TAPINAK YENİDEN İNŞA EDİLİR, AMA ROMALILAR TARAFINDAN TEKRAR YIKILIR. AĞLAMA DUVARI, İŞTE BU TAPINAĞIN, BATI DUVARININ BİR BÖLÜMÜDÜR. İNANCA GÖRE; TAPINAK AYAKTA KALDIKÇA, İSRAİL DEVLETİ DE YAŞAMINI SÜRDÜRECEKTİR.

AĞLAMA DUVARININ ÖNÜNE YAKLAŞTIĞIMDA, ÜCRETSİZ VERİLEN BİR KİPPA’YI BAŞIMA TAKTIM VE DUVARIN ÖNÜNE GİTTİM. KULAKLARININ İKİ YANINDAN SAÇLARI LÜLE ŞEKLİNDE SARKAN SİYAH ELBİSELİ, SİYAH FÖTR ŞAPKALI MUHAFAZAKAR (ORTODOKS) YAHUDİLER, ÖNE VE ARKAYA SALLANARAK TEVRAT’TAN (ESKİ AHİT) AYETLER OKUYORLAR, DUA EDİYORLARDI. UZAKTAN BAKILDIĞINDA AĞLIYORMUŞ GİBİ HALLERİ VARDI. DUVARIN KOVUKLARINA VE DERZLERİNE DİLEKLER İHTİVA EDEN KAĞIT PARÇALARI SOKULMUŞTU. GENÇ İSRAİL ASKERLERİ DE DUA ETMEK İÇİN GELİYORLARDI, OMUZLARINDA OTOMATİK SİLAHLARLA. BİR AN PANİĞE KAPILDIM. YA BİR ANDA BU GENÇ ASKERLER, SİLAHLARINI ATEŞLERLERSE!?. DUVARIN ÖNÜ BİR PARAVANLA İKİYE AYRILMIŞ, DİĞER BÖLÜM KADINLAR İÇİNDİ. ORADA DA DUA EDEN BİR KADIN KALABALIĞI VARDI.

KIYAFETLER VE BAŞLIKLAR İNANCIN DERECESİNİ GÖSTERİYOR. TEPESİNDE KÜÇÜK BERE (KİPPA) TAŞIYANLAR, DİNE İNANIYORLAR VE MÜMKÜN OLDUĞU KADAR KURALLARA UYMAYA ÇALIŞIYORLAR. KIYAFETLERİ SİYAH VE FÖTR ŞAPKALI OLANLAR DAHA DİNDAR VE BAĞNAZLAR. EN KOYULARI KULAKLARININ İKİ YANINDAN SAÇLARINI SARKITMIŞ OLANLAR. MUHAFAZAKAR VE EVLİ OLAN KADINLAR SOKAKTA PERUKLA DOLAŞIYORLAR VE ETEK BOYLARI DA DİZLERİNİN BİR KARIŞ ALTINA KADAR UZANIYOR.

KOSHER KAVRAMI, İNANÇLI BİR YAHUDİNİN YAŞAM ŞEKLİNİ TARİF EDİYOR. ŞABAT (SABBATH) GÜNÜ, CUMA GÜN BATIMINDAN, CUMARTESİ AKŞAMI YILDIZ GÖRÜNENE KADAR İŞ YAPILMIYOR. YAHUDİ RESTORANLARIN KAPISINDA KOSHER  YAZISI BULUNUYOR, BİZDEKİ HELAL GIDA GİBİ. YANİ YİYECEKLER DİNİ USÜLLE HAZIRLANMIŞ. ÖRNEĞİN, BU RESTORANLARDA ETLİ VE SÜTLÜ GIDALAR BİR ARADA BULUNAMIYOR. BİRAZ BENİM TARZIMA UYGUN GALİBA, ET YEMEYEN BİRİ OLARAK. BİR ÖĞLE YEMEĞİMİ ABU ŞÜKRÜ MÜSLÜMAN RESTORANDA YEDİM. MENÜDE FALAFEL (NOHUT KÖFTESİ), HUMUS, TURŞU, EKMEK VE AYRAN VARDI.

KUBBETÜSSAHRA İSLAMIN İLK KIBLESİ. MESCİD-İ AKSA İLE BİRLİKTE TAPINAK DAĞINDA (MORİYA DAĞI), AYNI AVLUDA VE SÜLEYMAN TAPINAĞININ TEMELLERİ ÜZERİNDE. TAPINAK DAĞININ EN TEPESİNDE BULUNAN MUALLAK (HAVADA DURAN) TAŞININ ÜZERİNE SEKİZGEN FORMDA İNŞA EDİLMİŞ. MUALLAK TAŞI, HZ. MUHAMMED’İN MİRACA ÇIKMADAN ÖNCE CEBRAİL’İN YARDIMI İLE BURAK’A BİNDİĞİ YER. ALTIN RENGİNDEKİ KUBBESİ İLE UZAKLARDAN DA FARKEDİLİYOR. MİHRABI YOK. İÇİNDE NAMAZ KILANLAR FARKLI FARKLI YÖNLERE SECDE EDİYORLARDI, ŞİMDİKİ KIBLENİN KÂBE OLMASINA RAĞMEN.

MESCİD-İ AKSA (EN UZAKTAKİ MESCİD), İKİ KATLI. ALT KAT EN ESKİ BÖLÜM. İSLAM İNANIŞINDA, BURAYI HZ. SÜLEYMAN YAPTIRIYOR (SÜLEYMAN TAPINAĞININ BİR BÖLÜMÜ) VE HZ. MUHAMMED BÜTÜN PEYGAMBERLERE, İMAMLIK YAPARAK, NAMAZ KILDIRIYOR. ÜST KAT İSE, SULTAN ABDÜLMELİK TARAFINDAN YAPTIRILAN VE MİHRABI KÂBE’YE DÖNÜK OLAN BÖLÜM. MESCİD-İ AKSA’NIN DIŞARIDAN GÖRÜLEN BÖLÜMÜ BURASI. İSLAMIN KUTSAL SAYDIĞI BU ALAN, MÜSLÜMANLARIN KONTROLU ALTINDA VE SADECE MÜSLÜMANLAR, AVLUNUN GİRİŞ KAPILARINDA YAPILAN KONTROLLARDAN SONRA İÇERİ ALINIYORLAR. BUNA RAĞMEN, AVLUDA FOTOĞRAF ÇEKERKEN İKİ KEZ SORGULANDIM. ÇÜNKÜ, İSRAİL’İN SÜLEYMAN TAPINAĞINI BURADA YENİDEN İNŞA ETME İSTEĞİ, İSLAMIN KUTSAL KABUL ETTİĞİ BU YAPILARI TEHDİT EDİYOR. GÜVENLİK HAD SAFHADA.

YİNE KUDÜS SOKAKLARINDAYIZ. ERMENİ MAHALLESİ’NİN DAR SOKAKLARINDAN GEÇEREK SİON KAPISINA ULAŞTIK VE NİHAYET SİON TEPESİNDE DAVUT PEYGAMBER’İN LİR ÇALAN HEYKELİ VE MEZARI. MEZARIN BULUNDUĞU ODA ORTADAN BİR PARAVANLA BÖLÜNMÜŞ. SAĞ TARAF ERKEKLER İÇİN. SOL TARAF İSE, KADINLARA AYRILMIŞ. YERLEŞİK DÜZENE GEÇEN İBRANİLERİN İLK KRALI, HZ. DAVUT PEYGAMBER. HEMEN BİTİŞİĞİNDE, HZ. İSA’NIN HAVARİLERİ İLE SON AKŞAM YEMEĞİNİ YEDİĞİ SALON.

BATI SURLARI TARAFINDA, HRİSTİYAN VE ERMENİ MAHALLELERİ ARASINDA KUDÜS KALESİ VE DAVUT KULESİ. YAHUDİ MAHALLESİNİN  BOYDAN BOYA SINIRINI BELİRLEYEN ROMA CADDESİ CARDO MAXİMUS. CARDO CADDESİNİN DEVAMI, KUZEYDE ŞAM KAPISINDA SONLANIYOR. BU CADDE BÜYÜK BOY FRESKLERLE SÜSLENMİŞ.

YAFA KAPISI, KUDÜS KALESİNİN HEMEN KARŞISINDA. BU KAPININ DİĞER ADI BAB UL HALİL, YANİ HALİL KAPISI. BU KAPIDAN ÇIKAN YOLUN BİR KOLU YAFA’YA, DİĞER KOLU DA EL HALİL’E (HEBRON) GİDİYOR. EL HALİL, HZ. İBRAHİM’İN ŞEHRİDİR. HALİL, HZ. İBRAHİM’İN DİĞER ADI VE ALLAH DOSTU ANLAMINA GELİYOR. KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN SURLARI TAMİR ETTİRDİĞİNDE, YAFA KAPISININ GİRİŞİNE, ÜZERİNDE OSMANLICA ”LA İLAHE İLLALLAH, İBRAHİM HALİLULLAH” YAZILI BİR KİTABE KOYDURMUŞ.

KUDÜS’Ü İKİ GÜN BOYUNCA BU KADAR GEZEBİLDİM, GÖRDÜKLERİMİ VE ÖĞRENDİKLERİMİ SİZ DOSTLARIMA AKTARABİLDİĞİMİ SANIYORUM. KEYİFLE OKUYACAĞINIZI UMUYORUM.

GÖRSELLER:https://photos.google.com/share/AF1QipPBsbKE6zQBeHU46O5fMNFkTmuotA-B6MtctlvWL7t2dcAOI28-eSGV7nTPiCqEGQ?key=WEJqSDNSeUNyZEthakZyOTFnTlhnSEdNUE1kaGh3