Bademler Köyü ile ilk tanışmam, kesin tarihini hatırlamamakla birlikte 1980-1983 yılları arasında kredi için T.C. Ziraat Bankası’na başvurduğu eski milletvekili ve eski Gümrük Tekel Bakanı Mahmut Türkmenoğlu’nun Bademler Köyü Tarımsal Kalkınma Kooperatifinin Seracılık projesi ile oldu. Seferihisar’dan Urla’ya giderken, köyün yanından geçiyordum. Bu defa, Ağustos 2024 içinde, iki kez Bademler köyüne gittim. İlki Bademler Sanat Köyünü gezmek, ikincisi de köyün içini fotoğraflamak içindi.

Bademler köyünün adı, köyün yerleştiği bölgedeki bir grup badem ağacından geliyor. Ancak yörede artık badem ağacı bulunmuyor. Köy halkı; geçimlerini orman ürünlerinden sağlayan, geçmişte göçebe ve şimdi yerleşik, Kahramanmaraş’ın batısından başlayıp Toros dağları, Ege bölgesi ve Kaz dağlarına kadar olan bölgede yaşayan Anadolu Aleviliğinin içinde yer alan Tahtacı Türkmenlerdir. Yedek subay öğretmen Mustafa Anarat, köye tiyatro sevgisini aşılayarak 1933 yılında, köy tiyatrosunu kurmuş. O günden beri köy halkı, senaryosundan sahne düzenlemesine ve rol dağılımında görev almışlar ve tiyatro yapmışlar.

Köyün tiyatro sanatına olan ilgisi nedeniyle, Metin Erksan 1962 yılında, Necat Cumalı’nın eseri olan Susuz Yaz filmini Bademler köyünde çekmiş. Bu film, Berlin Film Festivalinde Altın Ayı ödülünü almıştı. 1966 yılında Yıldız Kenter’in başrol oynadığı ve Atıf Yılmaz’ın yönettiği Pembe Kadın adlı film de Bademler köyünde çekildi. Her iki filmde de köy halkı rol almıştı. Tiyatronun tüm masrafları, 1989 yılında kurulan Bademler Kültür ve Sanat Derneği tarafından karşılanıyor.

Köyü özel kılan bir başka husus, Bademler Kültür, Sanat ve Eğitim Vakfı tarafından 2024 yılında açılan, Bademler Sanat Köyü adlı kompleksinde Sabiha Tansuğ Etnoğrafya Müzesi, Musa Baran Çocuk Oyuncakları Müzesi, Zehra Müfit Saner Kitre Bebek Koleksiyonu, restoran, kafe ve sanat atölyeleri yer alıyor.

Sabiha Tansuğ; özellikle Ege bölgesinde etnoğrafya araştırmaları yapmış. Anadolu’nun Ege, Marmara, Orta Anadolu ve Karadeniz bölgelerinde Türkmen yerleşimlerini gezerek 2700 parçadan oluşan yöresel kıyafet koleksiyonu oluşturmuş. Bu koleksiyonda kadınların günlük kıyafetlerinin yanı sıra kadın başlıkları, gelin başlıkları bulunuyor. Anadolu giyim kültürü üzerine makaleler ve kitaplar yayınlamış. 1965 yılında başladığı koleksiyon çalışmasında topladığı kıyafetleri 1967 yılında Viyana’da sergilemiş. 1968 yılında, Darphane Müdürünün isteği üzerine, bizzat kendisi tarafından giyilen Ankara Gelin Başı fotoğrafı madeni 50 kuruşun üzerine basıldı ve bu para 1971-1989 yılları arasında tedavülde kaldı. Müzede adını gördüğümde, hemen para üzerindeki gelin başını hatırladım. Daha sonraki yıllarda, giyim koleksiyonu Rotterdam, Roma, Köln, Düsseldorf gibi Avrupa kentlerinde sergilenmiş. Sabiha Tansuğ’un İstanbul’daki müze çalışmaları sonuç vermeyince, kendinden sonra koleksiyonunu güvenle değerlendireceğini düşündüğü Bademler Kültür, Sanat ve Eğitim Vakfına, açılacak müzede sürekli sergilenmek üzere bağışlamış ve kendi de Bademler köyüne yerleşmiş. Sabiha Tansuğ, 2023 yılında, 90 yaşında iken vefat etmiş. Mezarı, Bademler köyü mezarlığında bulunmaktadır.

Arkeolog, sanat tarihçi ve yazar Musa Baran Bademler köyü doğumlu olup, Efes Müzesini kurmuş ve müdürlüğünü yapmış. Efes, Sardes, Klaros, İasos, Perge kazılarına katılmış. 1974 yılından emekli olduğu döneme kadar İzmir Arkeoloji Müzesinde müdür yardımcısı görevinde bulunmuş. Çocuk oyunları ve oyuncakları üzerine araştırmalar yapmış. Antik dönemlerden gelen oyunlar bir tarih, bir kültürdür, Musa Baran için. Bademler köyünde, çocukluğunda oynadığı oyunları ve oyuncakları içeren bir müze hazırlığına girişmiş. Köyün içinde açılan ilk müze, Bademler Sanat Köyündeki yeni yerine taşınmış. 2003 yılında vefat eden Musa Baran’ın isteği ”Çocuklar, oyunlar ve oyuncaklarla evrenseldir. Bırakın oynasınlar, kendi güzel dünyalarını yaşasınlar”.

Müzede, ayrıca, Zehra Müfit Saner hanımın Kitre Bebekler Koleksiyonu sergilenmektedir. Zehra Müfit Saner 1986-1950 yılları arasında yaşamış. Türkiye’nin ilk kadın sanatçılarından. Ressam, elişi, dikiş nakış ve dekorasyon atölyesi açmış. Atatürk’ün Ertuğrul yatını dekore etmiş bir sanatçı. Kitre Bebekler Koleksiyonunun bazı parçaları Koç müzesinde bulunmaktadır.

Bademler köyünün mezarlık düzenlemesi ve mezar taşları da Tahtacı kültürünü yansıtmaktadır. Mezarlarda adlarının yanı sıra, adlarıyla özdeşleşen lakapları, tiyatroda canlandırdığı karakterler ve hayat öykülerinden alıntılar yer almaktadır.

Bademler köyü, yukarıda belirttiğim tiyatrosuyla, müzesiyle, kafeleriyle hatta mezarlığı ile görülmesi gereken Ege’nin güzel bir köyüdür. Umarım gereği gibi anlatabilmişimdir.

Bir başka yazımda buluşmak üzere esen kalın sevgili dostlar.

GÖRSELLER: https://photos.app.goo.gl/qvxCo6UebgcvRf7d9