SARAYDÜZÜ KIŞLASI, AMASYA

Bir grup lise arkadaşımla, 2022 yılı Mayıs ayının son haftasında, Merzifon ve Amasya’yı kapsayan bir gezi yapmıştık. Bu gezi sırasında, ziyaret ettiğimiz yerler arasında Saraydüzü Kışlası binası da bulunuyordu.

Saraydüzü Kışla binası, 1944 yılında Abdülkadir Ziyagül tarafından çekilen bir fotoğraf esas alınarak, eski yeri heyelan riski taşıdığı için, Yeşilırmak kıyısındaki bugünkü yerine 2007 yılında yapıldı. 350 yıl boyunca Osmanlı şehzadelerinin Amasya valilikleri sırasında ikamet ettikleri bu saray binası, 1883 yılında deprem ve bakımsızlık nedeniyle yıkılmış. Kalıntıları üzerine, 3. Ordu’ya bağlı Kafkas Fırkası (Alayı) için 1898-1900 yılları arasında beş binadan oluşan bir kışla (karargâh) inşa edilmiş. 1930 yılından itibaren önemini kaybeden kışla, 1944 yılında tamamen yıkılmış yerine askeri lojman ve subay orduevi yapılmış. Heyelan tehlikesi nedeniyle, 1986 yılında boşaltılıp, yıkılmış.

SARAYDÜZÜ KIŞLASININ 1944 YILINDAKİ DURUMU

Anadolu’ya maiyetiyle birlikte, 19 Mayıs 1919 tarihinde, Samsun’a geçen Mustafa Kemal Paşa Havza ilçesinde çalışmalarına başlamış ve daha güvenli olduğunu düşündüğü Amasya’ya geçmek isteğini bir telgraf ile Amasya Müftüsü Hacı Tevfik Efendiye bildirmiş. Hacı Tevfik Efendi’den ”Amasya halkı vatan, din ve devlet yolunda mücadele edenleri bağrına basmakla müftehir olacaktır” cevabını alan Mustafa Kemal Paşa, maiyetiyle birlikte Havza’dan Amasya’ya hareket etmiş ve şehrin girişinde Cülustepe mevkiinde, Hacı Tevfik Efendi ve vatandaşlar tarafından 12 Haziran 1919 tarihinde karşılanmış.

Amasya’ya gelen Mustafa Kemal Paşa, 21 Haziran 1919 tarihinde başlattığı Amasya Tamimi görüşmeleri, 22 Haziran 1919 sabahına kadar Saraydüzü Kışlası’nda sürmüş ve Milli Mücadele’nin temelini teşkil eden Amasya Tamimi’ni (Genelgesi), 22 Haziran 1919 günü yaveri Cevat Abbas Bey’e yazdırmış. Anadolu ihtilalinin ve onun devamında Kurtuluş Savaşının ve yeni Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş işaretleri bu genelgede verilmiş. İlk kez, ulusal egemenlikten bahsedilmiş ve Milleti, yine milletin azim ve kararlılığının kurtaracağı vurgulanmış. Sivas ve Erzurum’da il ve bölge temsilcilerinin katılımıyla kongre düzenleneceği belirtilmiş.

Saraydüzü Kışlası binası Yeşilırmak kıyısındaki yeni yerinde 1944 yılı fotoğrafı dikkate alınarak birebir yeniden inşa edildi. Dikdörtgen şeklindeki yapı iki katlı olup, ikisi kuzey ve güney uçlarında ve ikisi merkezde doğu ve batı cephelerinde olmak üzere dört kapısı bulunmaktadır. Merkez kapılarının bulunduğu orta bölüm, bir kule üzerinde soğan kubbe ile örtülmüş. Doğu kapısında iki direk üzerinde bir balkon var. Zemin katın pencereleri kemerli, ikinci katın pencereleri ise düz ve dikdörtgen biçimindedir.

İkinci kattaki salonda, başta Müftü Hacı Tevfik Efendi olmak üzere Amasya heyetinin, Mustafa Kemal Paşa ve maiyetini Cülustepe’de karşılamaları, 12 balmumu heykelle canlandırılmış.

Salonun duvarlarında; her iki heyetin üyelerinin fotoğrafları, Türkiye Cumhuriyeti’nin doğum belgesi olan Amasya Tamiminin maddelerini içeren afişler yer alıyor.